چهارده معصوم، عنوانی است که از سوی شیعیان دوازده‌امامی برای چهارده نفر از بزرگان این شاخه از تشیع به کار می‌رود. چهارده معصوم در اصطلاح دوازده امامیان، شامل محمد، دخترش فاطمه زهرا و دوازده امام شیعه می‌شود. شیعیان قائل به این هستند که تمام چهارده معصوم دارای صفت عصمت هستند. در برخی روایات شیعه چهارده معصوم معادل اهل بیت دانسته شده‌است.۱
شیعیان بطور معمول جهت تکریم آنها را با القاب (مانند: امام) و عبارات احترام آمیز (مانند: حضرت و سلام و درود فرستادن) خطاب می‌کنند. برای نمونه؛ محمد پیامبر مسلمانان را (حضرت محمد «صلی الله علیه و آله») و دخترش فاطمه را (حضرت فاطمه «سلام الله علیها») و امامان دوازده‌گانه مانند: علی را (حضرت امام علی «علیه السلام») خطاب می‌کنند.
کشف الغُمَّة فی معرفة الائمة کتابی است نوشته ابوالحسن علی بن عیسی بن ابی الفتح اربلی. اربلی از ادیبان شیعی قرن هفتم هجری است که در شهر اربل، در شمال عراق به دنیا آمد و در سال ۶۹۳ هجری در بغداد بدرود حیات گفت. صاحب امل الامل از وی به عظمت یاد کرده و نوشته‌است: «او دانشمند، فاضل، محدث، ثقه، شاعر، ادیب و نگارنده ومجمع فضائل بود»۱ وی بخش آخر جزء سوم این اثر ارزشمند را به مهدی امام دوازدهم شیعه اختصاص داده و به مباحثی چون محل تولد ایشان، زمان تولد، نسب، پدر، مادر، اسم، کنیه و لقب او پرداخته‌است.
معرفی اجمالی کتاب
ترتیب این کتاب بر طبق اسامی چهارده معصوم است. گردآورنده ابتدا به تحولات پیامبر اسلام و زندگینامه او پرداخته، پس از آن زندگی بقیه چهارده معصوم را به ترتیب آورده و در ضمن اشاره‌ای هم به خَدیجه دختر خویلد (۶۸ق‌ه-۳ق‌ه) نخستین همسر محمد، مادر فاطمه و اولین زن ایمان آورنده به اسلام کرده‌است. وی درباره پیامبر اسلام و هر یک از امامان شیعه، ابتدا نام و ولادت آنها و بعد زندگینامه آنان را به تفصیل ذکر می‌کند. پس از آن، به بیان فضایل و معجزات و افتخارات آنان می‌پردازد و فرزندان، اولاد و نسب آنها را ذکر می‌کند. وصیتنامه‌ها و جریان شهادت و وفات آنان نیز قسمتی از عناوین کتاب را تشکیل
اهل بیت (به عربی:أهل البیت) عبارتی به زبان عربی است و به معنای واقعی کلمه به معنی مردمِ خانه یا خانواده‌ی خانه است. عبارت "اهل بیت" در عربستان قبل از ظهور اسلام برای اشاره به قبیله یا طایفه‌ی یک شخص استفاده می‌شد که توسط خانواده‌ی حاکم بر یک قبیله انتخاب می‌شد. در سنت اسلامی این اصطلاح برای خانواده‌ی پیامبر اسلام استفاده می‌شود.۱ اهل بیت به طور ویژه‌ای برای مسلمانان شیعه مهم هستند زیرا شیعیان عموماً احادیث را از اهل بیت و یا نزدیکان آنها استناج می‌کنند.
در اسلام شیعه اهل بیت مرکز اسلام و مفسر قرآن و سنت هستند. شیعیان باور دارند که آنها جانشین پیامبر هستند و شامل محمد، فاطمه، علی، حسن، حسین (به طور کلی معروف به اصحاب کسا"رداپوش")و سایر امامان می‌شود. نظرات مختلفی در مورد قلمرو و اهمیت اهل بیت وجود دارد.
در اسلام سنی اهل بیت پیامبر شامل زنان پیامبر، دخترش فاطمه، علی و دو فرزندش حسن و حسین می‌شود. باقی سنی‌ها تمام نوادگان محمد را و بعضی اوقات نوادگان عمویش عباس ابن عبدالمطلب را نیز اهل بیت می‌دانند.۲ در تفکر شیعه و سنی هر مسلمانی وظیفه دارد به اهل بیت محبت کنند.
داده‌اند.
صحاب کسا عبارت اند از محمد پیامبر مسلمانان، علی،فاطمه،حسن و حسین که آیه ٔ"انما یرید اﷲ لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً ٔ" ۱:"همانا خداوند می خواهد تا ناپاکی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و شما را کاملاً پاک و طاهر گرداند." درباره آنان است.۲ ابوسعید خدری از پیامبر مسلمانان روایت کرد که این آیه درباره ٔ پنج تن است: خودم، علی،فاطمه ،حسن و حسین است. ۳
Ahlebeyt.JPG
محتویات نهفتن
۱ ریشه اصطلاح از دیدگاه تاریخی
۲ مقصود از اصحاب کسا در دیدگاه اسلامی
۲.۱ دیدگاه شیعه
۳ حدیث کساء
۴ منابع
۵ پانویس
ریشه اصطلاح از دیدگاه تاریخی
به بگفته فرانسیس ادواردز پیترز، استاد بازنشسته دانشگاه نیویورک در رشته اسلام و خاور میانه شناسی، در پیش از اسلام و در اوایل اسلام، اهل بیت لقب قریش بود و منظور بیت همان خانه کعبه در مکه بود. این کاربرد بعدها تحت شعاع تعبیری قرار گرفت که باری سیاسی داشت و در مورد آیه ۳۳ سی و سومین سوره قران(احزاب) نقل می‌شد. سرچشمه این تعبیر بعد از کشته شدن عثمان و اوایل دوران اموی، همزمان با شروع همزمان با شروع علی با25 سال تاخیر است. در تعبیر فوق منظور از اهل بیت خانواده پیامبر و بطور خاص علی، فاطمه، حسن و حسین است. بگفته پیتر، بدنبال این تعبیر احادیثی به نقل از محمد در مورد این آیه رواج یافت از جمله حدیث پنج تن آل عبا.۴
به نوشته لئورا وچا ولیری در دانشنامه اسلام، آیات پیش از این در مورد دستور العمل‌هایی برای زنان پیامبر است و افعال و ضمایر به صورت جمع مونث هستند؛ ولی در این آیه که خطاب به اهل خانه است، ضمایر به صورت جمع مذکر هستند. بنابراین گفته شده که دیگر بحث زنان پیامبر مطرح نیست، یا حداقل صرفاً آنها نیستند. پس این آیه به چه کسی بر می‌گردد؟ عبارت اهل بیت فقط می‌تواند معنی "خانواده پیامبر" را بدهد. این امتیاز به طور طبیعی به همه خویشاوندان محمد منتهی می‌شود، چه آنهایی که در قبیله او بودند، چه انصار و در واقع همه جامعه. ولی داستانی وجود دارد که در بسیاری از احادیث آمده است. بنا بر این روایت، محمد عبای خود را در موقعیت‌های گوناگون (از جمله رویداد مباهله) بر روی نوه‌هایش حسن و حسین، دخترش فاطمه و دامادش علی افکند. و بدین ترتیب، این پنج تن هستند که عنوان اصحاب کسا به آنها داده می‌شود. تلاش‌هایی صورت گرفته تا زنان پیامبر را هم به این گروه اضافه کنند؛ ولی عموما شمار افرادی که واجد این امتیاز هستند محدود به پنج است.۵
مقصود از اصحاب کسا در دیدگاه اسلامی
دربارۀ مصادیق اهل بیت اشاره شده در آیه تطهیر میان راویان اختلاف نظر هست. برخی از آنان همسران محمد۶و برخی دیگر همه نزدیکان وی،از آل عباس و آل عقیل و آل جعفر و آل علی را مشمول این عنوان شمرده‌اند۷،اما بیشتر ایشان اصطلاح اهل بیت را در این آیه منحصر به اصحاب کسا دانسته‌اند.
تعداد احادیث وارد شده توسط گروه اخیر از ۷۰ متجاوز است که از آن شمار نزدیک به ۴۰ حدیث به روایت اهل سنت و از طریق ام سلمه، عایشه، ابوسعید خدری، ابن عباس، عبداللـه بن جعفر، علی بن ابی‌طالب، حسن بن علی و دیگران و بیش از ۳۰ حدیث از راویان امامی و از طریق علی بن ابی‌طالب، سجاد، باقر، صادق، رضا (امامان شیعه) ام سلمه، ابوذر غفاری و چند تن دیگر نقل شده است.۸ از دیدگاه طباطبایی و طبرسی منظور از اراده در آیه مورد بحث، اراده تکوینی است، از آنرو که ارادۀ تشریعی خداوند در این باب همه افراد بشر را شامل می‌شود و جای اختصاص در آن نیست.۹
آنچه بیش از همه موجب شده است که برخی از مفسرین، اهل بیت را به همسران محمد تفسیر کنند۱۰، خطاب صدر آیه به همسران محمد، و نیز وقوع آن در میان آیاتی است که طی آنها همسران محمد مخاطب واقع شده‌اند. اما بگفته طباطبایی روایات وارده در این باب حاکی از آنست که این آیه جداگانه نازل گشته، و به فرمان محمد، یا بعد از درگذشت او و در هنگام جمع قرآن، در میان آن آیات قرار داده شده است.۱۱ تغییر صیغه خطاب از مؤنث به مذکر نیز مؤید همین معناست.
فخر رازی از دانشمندان بزرگ اهل سنت، در تفسیر کبیر خود می نویسد: «بدون شک، تعلق و نزدیکی فاطمه و علی و حسن و حسین به رسول الله محکم ترینِ تعلقات بوده است. پس مطمئناً ایشان آل محمد هستند.... و روایت کرده صاحب کشاف که هنگامی این آیه نازل شد، سؤال شد یا رسول الله، نزدیکان تو که مودتشان بر ما واجب است چه کسانی هستند؟ پس فرمود «علی و فاطمه و دو پسرش». پس ثابت شد که این چهار، اقارب و نزدیکان نبی هستند و هنگامی که این ثابت شد، پس واجب است که ایشان (علی و فاطمه و حسن و حسین) مخصوص به بیشترین تعظیم و بزرگداشت باشند... ... و لذا دعای «اللهم صل علی محمد و آله و ارحم محمد و آل محمد» به عنوان خاتمه تشهد در نماز جعل شده و در حق کسی غیر ایشان، آل یافت نمی‌شود. پس همه اینها دلالت می کند که حب آل محمد واجب است.» ۱۲
دیدگاه شیعه
اصحاب کسا یاآل کسا ، عنوانی است که شیعیان برای محمد، علی، فاطمه و دو فرزند آنان حسن و حسین به کار می‌رود و از آنان به آل عبا و پنج تن نیز تعبیر می‌شود.مأخذ این عنوان روایتی است که به حدیث کسا معروف است و در منابع حدیث فریقین از طرق بسیار نقل شده است.
حدیث کساء
اصل حدیث کساء از متواترات شیعه و سنی است، اما این‌که کدام نقل معتبر است، مورد اختلاف است.
اکنون حدیث کساء مشهور در بین شیعه همان حدیثی است که در پایان کتاب مفاتیح الجنان از جابر بن عبدالله انصاری از فاطمه زهرا آمده و به یقین جزء این کتاب نبوده و توسط ناشرین به آن اضافه شده است.
اعتبار این نقل در بین بزرگان شیعه مورد اختلاف بوده و جمعی از آنها اعتبار آن را نپذیرفته‌اند. علامه سید مرتضی عسکری، آیت‌الله محمد ری‌شهری، علامه شیخ علی ریاحی نبی و بسیاری دیگر ضمن تأکید بر صحت اصل حدیث کسا،از جمله مخالفین اعتبار حدیث کساء مذکور در پایان مفاتیح الجنان هستند
کشف الغُمَّة فی معرفة الائمة کتابی است نوشته ابوالحسن علی بن عیسی بن ابی الفتح اربلی. اربلی از ادیبان شیعی قرن هفتم هجری است که در شهر اربل، در شمال عراق به دنیا آمد و در سال ۶۹۳ هجری در بغداد بدرود حیات گفت. صاحب امل الامل از وی به عظمت یاد کرده و نوشته‌است: «او دانشمند، فاضل، محدث، ثقه، شاعر، ادیب و نگارنده ومجمع فضائل بود»۱ وی بخش آخر جزء سوم این اثر ارزشمند را به مهدی امام دوازدهم شیعه اختصاص داده و به مباحثی چون محل تولد ایشان، زمان تولد، نسب، پدر، مادر، اسم، کنیه و لقب او پرداخته‌است.
معرفی اجمالی کتاب
ترتیب این کتاب بر طبق اسامی چهارده معصوم است. گردآورنده ابتدا به تحولات پیامبر اسلام و زندگینامه او پرداخته، پس از آن زندگی بقیه چهارده معصوم را به ترتیب آورده و در ضمن اشاره‌ای هم به خَدیجه دختر خویلد (۶۸ق‌ه-۳ق‌ه) نخستین همسر محمد، مادر فاطمه و اولین زن ایمان آورنده به اسلام کرده‌است. وی درباره پیامبر اسلام و هر یک از امامان شیعه، ابتدا نام و ولادت آنها و بعد زندگینامه آنان را به تفصیل ذکر می‌کند. پس از آن، به بیان فضایل و معجزات و افتخارات آنان می‌پردازد و فرزندان، اولاد و نسب آنها را ذکر می‌کند. وصیتنامه‌ها و جریان شهادت و وفات آنان نیز قسمتی از عناوین کتاب را تشکیل
اهل بیت (به عربی:أهل البیت) عبارتی به زبان عربی است و به معنای واقعی کلمه به معنی مردمِ خانه یا خانواده‌ی خانه است. عبارت "اهل بیت" در عربستان قبل از ظهور اسلام برای اشاره به قبیله یا طایفه‌ی یک شخص استفاده می‌شد که توسط خانواده‌ی حاکم بر یک قبیله انتخاب می‌شد. در سنت اسلامی این اصطلاح برای خانواده‌ی پیامبر اسلام استفاده می‌شود.۱ اهل بیت به طور ویژه‌ای برای مسلمانان شیعه مهم هستند زیرا شیعیان عموماً احادیث را از اهل بیت و یا نزدیکان آنها استناج می‌کنند.
در اسلام شیعه اهل بیت مرکز اسلام و مفسر قرآن و سنت هستند. شیعیان باور دارند که آنها جانشین پیامبر هستند و شامل محمد، فاطمه، علی، حسن، حسین (به طور کلی معروف به اصحاب کسا"رداپوش")و سایر امامان می‌شود. نظرات مختلفی در مورد قلمرو و اهمیت اهل بیت وجود دارد.
در اسلام سنی اهل بیت پیامبر شامل زنان پیامبر، دخترش فاطمه، علی و دو فرزندش حسن و حسین می‌شود. باقی سنی‌ها تمام نوادگان محمد را و بعضی اوقات نوادگان عمویش عباس ابن عبدالمطلب را نیز اهل بیت می‌دانند.۲ در تفکر شیعه و سنی هر مسلمانی وظیفه دارد به اهل بیت محبت کنند.
داده‌اند.
صحاب کسا عبارت اند از محمد پیامبر مسلمانان، علی،فاطمه،حسن و حسین که آیه ٔ"انما یرید اﷲ لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً ٔ" ۱:"همانا خداوند می خواهد تا ناپاکی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و شما را کاملاً پاک و طاهر گرداند." درباره آنان است.۲ ابوسعید خدری از پیامبر مسلمانان روایت کرد که این آیه درباره ٔ پنج تن است: خودم، علی،فاطمه ،حسن و حسین است. ۳
Ahlebeyt.JPG
محتویات نهفتن
۱ ریشه اصطلاح از دیدگاه تاریخی
۲ مقصود از اصحاب کسا در دیدگاه اسلامی
۲.۱ دیدگاه شیعه
۳ حدیث کساء
۴ منابع
۵ پانویس
ریشه اصطلاح از دیدگاه تاریخی
به بگفته فرانسیس ادواردز پیترز، استاد بازنشسته دانشگاه نیویورک در رشته اسلام و خاور میانه شناسی، در پیش از اسلام و در اوایل اسلام، اهل بیت لقب قریش بود و منظور بیت همان خانه کعبه در مکه بود. این کاربرد بعدها تحت شعاع تعبیری قرار گرفت که باری سیاسی داشت و در مورد آیه ۳۳ سی و سومین سوره قران(احزاب) نقل می‌شد. سرچشمه این تعبیر بعد از کشته شدن عثمان و اوایل دوران اموی، همزمان با شروع همزمان با شروع علی با25 سال تاخیر است. در تعبیر فوق منظور از اهل بیت خانواده پیامبر و بطور خاص علی، فاطمه، حسن و حسین است. بگفته پیتر، بدنبال این تعبیر احادیثی به نقل از محمد در مورد این آیه رواج یافت از جمله حدیث پنج تن آل عبا.۴
به نوشته لئورا وچا ولیری در دانشنامه اسلام، آیات پیش از این در مورد دستور العمل‌هایی برای زنان پیامبر است و افعال و ضمایر به صورت جمع مونث هستند؛ ولی در این آیه که خطاب به اهل خانه است، ضمایر به صورت جمع مذکر هستند. بنابراین گفته شده که دیگر بحث زنان پیامبر مطرح نیست، یا حداقل صرفاً آنها نیستند. پس این آیه به چه کسی بر می‌گردد؟ عبارت اهل بیت فقط می‌تواند معنی "خانواده پیامبر" را بدهد. این امتیاز به طور طبیعی به همه خویشاوندان محمد منتهی می‌شود، چه آنهایی که در قبیله او بودند، چه انصار و در واقع همه جامعه. ولی داستانی وجود دارد که در بسیاری از احادیث آمده است. بنا بر این روایت، محمد عبای خود را در موقعیت‌های گوناگون (از جمله رویداد مباهله) بر روی نوه‌هایش حسن و حسین، دخترش فاطمه و دامادش علی افکند. و بدین ترتیب، این پنج تن هستند که عنوان اصحاب کسا به آنها داده می‌شود. تلاش‌هایی صورت گرفته تا زنان پیامبر را هم به این گروه اضافه کنند؛ ولی عموما شمار افرادی که واجد این امتیاز هستند محدود به پنج است.۵
مقصود از اصحاب کسا در دیدگاه اسلامی
دربارۀ مصادیق اهل بیت اشاره شده در آیه تطهیر میان راویان اختلاف نظر هست. برخی از آنان همسران محمد۶و برخی دیگر همه نزدیکان وی،از آل عباس و آل عقیل و آل جعفر و آل علی را مشمول این عنوان شمرده‌اند۷،اما بیشتر ایشان اصطلاح اهل بیت را در این آیه منحصر به اصحاب کسا دانسته‌اند.
تعداد احادیث وارد شده توسط گروه اخیر از ۷۰ متجاوز است که از آن شمار نزدیک به ۴۰ حدیث به روایت اهل سنت و از طریق ام سلمه، عایشه، ابوسعید خدری، ابن عباس، عبداللـه بن جعفر، علی بن ابی‌طالب، حسن بن علی و دیگران و بیش از ۳۰ حدیث از راویان امامی و از طریق علی بن ابی‌طالب، سجاد، باقر، صادق، رضا (امامان شیعه) ام سلمه، ابوذر غفاری و چند تن دیگر نقل شده است.۸ از دیدگاه طباطبایی و طبرسی منظور از اراده در آیه مورد بحث، اراده تکوینی است، از آنرو که ارادۀ تشریعی خداوند در این باب همه افراد بشر را شامل می‌شود و جای اختصاص در آن نیست.۹
آنچه بیش از همه موجب شده است که برخی از مفسرین، اهل بیت را به همسران محمد تفسیر کنند۱۰، خطاب صدر آیه به همسران محمد، و نیز وقوع آن در میان آیاتی است که طی آنها همسران محمد مخاطب واقع شده‌اند. اما بگفته طباطبایی روایات وارده در این باب حاکی از آنست که این آیه جداگانه نازل گشته، و به فرمان محمد، یا بعد از درگذشت او و در هنگام جمع قرآن، در میان آن آیات قرار داده شده است.۱۱ تغییر صیغه خطاب از مؤنث به مذکر نیز مؤید همین معناست.
فخر رازی از دانشمندان بزرگ اهل سنت، در تفسیر کبیر خود می نویسد: «بدون شک، تعلق و نزدیکی فاطمه و علی و حسن و حسین به رسول الله محکم ترینِ تعلقات بوده است. پس مطمئناً ایشان آل محمد هستند.... و روایت کرده صاحب کشاف که هنگامی این آیه نازل شد، سؤال شد یا رسول الله، نزدیکان تو که مودتشان بر ما واجب است چه کسانی هستند؟ پس فرمود «علی و فاطمه و دو پسرش». پس ثابت شد که این چهار، اقارب و نزدیکان نبی هستند و هنگامی که این ثابت شد، پس واجب است که ایشان (علی و فاطمه و حسن و حسین) مخصوص به بیشترین تعظیم و بزرگداشت باشند... ... و لذا دعای «اللهم صل علی محمد و آله و ارحم محمد و آل محمد» به عنوان خاتمه تشهد در نماز جعل شده و در حق کسی غیر ایشان، آل یافت نمی‌شود. پس همه اینها دلالت می کند که حب آل محمد واجب است.» ۱۲
دیدگاه شیعه
اصحاب کسا یاآل کسا ، عنوانی است که شیعیان برای محمد، علی، فاطمه و دو فرزند آنان حسن و حسین به کار می‌رود و از آنان به آل عبا و پنج تن نیز تعبیر می‌شود.مأخذ این عنوان روایتی است که به حدیث کسا معروف است و در منابع حدیث فریقین از طرق بسیار نقل شده است.
حدیث کساء
اصل حدیث کساء از متواترات شیعه و سنی است، اما این‌که کدام نقل معتبر است، مورد اختلاف است.
اکنون حدیث کساء مشهور در بین شیعه همان حدیثی است که در پایان کتاب مفاتیح الجنان از جابر بن عبدالله انصاری از فاطمه زهرا آمده و به یقین جزء این کتاب نبوده و توسط ناشرین به آن اضافه شده است.
اعتبار این نقل در بین بزرگان شیعه مورد اختلاف بوده و جمعی از آنها اعتبار آن را نپذیرفته‌اند. علامه سید مرتضی عسکری، آیت‌الله محمد ری‌شهری، علامه شیخ علی ریاحی نبی و بسیاری دیگر ضمن تأکید بر صحت اصل حدیث کسا،از جمله مخالفین اعتبار حدیث کساء مذکور در پایان مفاتیح الجنان هستند